حجامت

by دکتر جعفر علوی

در واقع اعمال یک استرس فوری به سیستم ساکن دفاع عمومی بدن است تا آن را بر علیه تمام عوامل درونی و بیرونی هوشیار و فعال نماید. بیشترین کاربرد حجامت در بعد پیشگیری است و با مکانیسم‌های مختلفی از جمله تنظیم سیستم ایمنی، تنظیم ترکیبات شیمیایی و هورمونی خون و تنظیم سیستم اعصاب خودکار بدن از ابتلا به انواع بیماری‌ها پیشگیری می‌کند. علاوه بر این حجامت کاربردهای درمانی نیز دارد به نحوی که در درمان برخی بیماری‌ها مانند سردردهای عصبی و میگرنی، چربی، قند و اوره خون، سنگ‌های کلیوی و کیسه صفرا، پرخوری، بثورات پوستی، ویتیلیگو یا برص، آسم، جنون و بیماری‌های روانی، بی‌اشتهایی کودکان، ورم کلیه، افزایش عقل، میگرن، رشد اطفال، زردی اطفال موثر است. و هیچ عملی از اعمال تخلیه (فصد خون، تنقیه، مسهل، قی، تعریق و غیره) به اندازه حجامت قداست ندارند و از نظر علمی وقتی شما تک تک روش‌های تخلیه را به طور جداگانه بررسی کنید می‌بینید که حجامت خود به تنهایی مجموعه‌ای از همه‌ی این اعمال است که در قالب یک تیغ و لیوان ساچمه داری خلاصه شده است.

در کل حجامت باعث تخلیه خون، تصفیه و پاکسازی خون، تعدیل انرژی در سراسر بدن، تنظیم عمل هورمونی در بدن، خاصیت ضد سرطانی حجامت (در صورت تداوم) تقویت سیستم دفاع ایمنی بدن، تنظیم و تحریک اعصاب مختلف بدن، انحراف دهنده مسیر خون از اندام پرارزش به سمت اندام کم‌ارزش‌تر، تسریع عمل گردش خون، جلوگیری از خستگی قلب، رفع اسپاسم عضلانی و درد، جلوگیری از سکته از طریق تولید مواد رقیق کننده خون، ایجاد محیط مناسب برای رشد گلبول‌ها و افزایش عمر آنها، پاک‌سازی و اصلاح کار نزله‌ها، متوازن‌سازی اخلاط اربعه در بدن و... در آخر حجامت یعنی افزایش طول عمر و بالاخره حجامت یعنی اکسیر جوانی.

نحوه انجام عمل حجامت تر

در این روش پس از اینکه موضع حجامت را ضدعفونی کردید،ابتدا موضع عمل حجامت را با روغن زیتون، روغن مالی نمایید و کمی مالش دهید تا سرخ شود و با استفاده از یک لیوان یکبار مصرف (یا شیشه ای) مخصوص حجامت و با دستکاه مکش، عمل بادکشی را انجام داده می شود. خلا ایجاد شده در لیوان باعث تجمع مواد سبک خون مویرگی در موضع حجامت می‌شود. سپس لیوان را از موضع جدا نموده و با یک تیغ پیستوری استیل چند خراش سطحی به عمق نیم تا یک میلیمتر (کم تر هم می توان زد) به صورت مایل ایجاد شود. سپس دوباره لیوان را گذاشته و عمل مکش را انجام داده می شود. این عمل سه تا پنج بار انجام می‌شود و در مجموع حداکثر ۵۰ تا ۷۰ سی‌سی خون از بدن شخص خارج می‌شود البته بدن در مدت زمان بسیار کوتاهی قادر به بازسازی این مقدار خون است. در این روش فضولات سطحی بدن تخلیه و خون نیک باقی می ماند و خون ناصالح بدین وسیله و به طور انتخابی از بدن دفع خواهد شد. (ملاک، انجام صحیح عمل حجامت می باشد نه خون زیاد آمدن)

حجامت و اسلام

در قرآن مستقیما سخنی از حجامت نیامده است ولیکن در روایات احادیث بیشماری (بیش از ۶۰۰ حدیث) راجع به مستحب بودن این فریضه الهی نقل شده است که خود مقاله مفصلی را می طلبد که در آینده در نشریه به چاپ خواهد رسید ولیکن در این مقاله صرفا به ذکر چند حدیث پسنده می کنیم:

امام صادق (ع): حجامت،نوره و سعوط از داروهای پیامبران شمرده شده. (بحارج62ص119)
امام صادق به نقل از پدران خود میفرماید: امیرالمومنین (ع) فرمود:بدرستیکه حجامت بدن را صحت می بخشد و موجب افزایش عقل می شود (بحار ج62ص114)
امام رضا می فرماید :رسول خدا (ص) فرمود:اگر در چیزی شفا وجود داشته باشد پس در تیغ حجام است یا شربتی ار عسل (بحار ج62ص127)
رسول اکرم در حدیث شب معراج می فرماید: وقتی به آسمان هفتم صعود داده شدم هیچ ملکی از ملائک بر من گذر نکردند مگر اینکه گفتند ای محمد حجامت کن و امتت را به حجامت کردن و خوردن سیاه دانه و قسط امر بفرما.(بحار ج18ص326)
اما صادق در حدیثی دیگر می فرماید: حجامت عقل را افزایش می دهد و موجب افزایش قدرت حافظه می گردد (بحار ج 62ص126)
به نقل از رسول خدا (ص) آمده است: بهترین عید، عید حجامت است که چشم را جلا می بخشد و بیماری را می زداید (بحار ج62ص116)

سنین مجاز حجامت و دفعات در سال

حجامت را می شود از ۴ ماهگی تا ۶۰ سالگی براحتی انجام داد البته در سنین بیشتر از ۶۰ سالگی هم در صورت توانایی می توان انجام داد. بر حسب روایات برای دفعات حجامت در سال بهترین قاعده برای تمام سنین عمر حتی کودکی و کهنسالی ماهی یکبار است یعنی سالی ۱۲ بار. اما بر حسب قانون (سن–روز) که در کتاب طب الرضا آورده شده است و آن را از ۲۰ سالگی به بعد مثال زده است به این صورت می باشد: مثلا فرد ۲۰ ساله هر ۲۰ روز یک بار یا فرد ۳۰ ساله هر ۳۰ روز یک بار یا فرد ۳۵ ساله هر ۳۵ روز یکبار و... و بر این اساس می شود سالی ۶ تا ۱۸ بار بر حسب سن های مختلف حجامت کرد. و از نظر دکتر سید علی ابوالحبیب، کودکان دبستانی و زیر دبستانی در فصول بهار و پاییز مجموعا ۲ الی ۴ نوبت این عمل را انجام دهند و در سنین راهنمایی فصلی ۱ الی ۲ بار انجام دهند و در سنین دبیرستان هر دو ماه یکبار انجام دهند و در صورت توان جسمی بالا و مزاج دموی ۷ الی ۸ بار در سال می توانند انجام دهند. البته در صورت نیاز و تجویز طبیب یا حکیم می تواند تعداد دفعات به گونه ای دیگر باشد مثلا بعضی بیماران ممکن است در دوره ای هفته ای یکبار و گاها روزی یکبار حجامت را انجام دهند.

آیا حجامت برای اطفال و نوجوانان نیز قابل توصیه‌است‌؟ بلی. آثار و نتایج و فواید حجامت در نوزادان و اطفال و نوجوانان فراوان است كه به برخی از آنان اشاره می‌شود
1 ـ افزایش قد و وزن و جهش رشد اطفال
2 ـ افزایش اشتها
3 ـ افزایش مقاومت اطفال نسبت به بیماری‌ها و كاهش سرماخودگی‌ها و بیماری‌های عفونی پس از حجامت
4- اختلالات رفتاری و ناهنجاری‌های عصبی كودكان

بیش از 43 نوع بیماری اختصاصی در اطفال با حجامت قابل درمان است و نیز حجامت تاثیر ویژه‌ای در شادابی پوست و مو و افزایش هوش و حافظه‌اطفال و نوجوانان دارد.

توصیه‌های قبل از حجامت

بهتر است با شکم خالی حجامت انجام نشود. بنابراین یک ساعت قبل از حجامت (ترجیحا شربت عسل ) یا آب انار یا ماءالشعیر لیمویی،آب ترنج یا بالنگ، تریاق اکبر(در زمستان)، سکنجبین عنصلی(در تابستان)میل نمایید. مصرف سیگار در روزی که قصد حجامت دارید ممنوع است. تا 12 ساعت قبل از حجامت مقاربت جنسی انجام نشود. قبل از حجامت حتما عینک را از چشم بردارید.

توصیه‌های بعد از حجامت : تا 24 ساعت پس از حجامت از مصرف سیگار بپرهیزید. تا 12 ساعت پس از حجامت از خوردن ترشی، لبنیات، ماهی و تخم مرغ و غذاهای شور بپرهیزید. تا 24 ساعت پس از حجامت از انجام کارهای سنگین و نیز مقاربت جنسی اجتناب کنید. برای جبران ضعف احتمالی، توصیه می‌شود بعد از حجامت یک لیوان شربت عسل یا ماءالشعیر لیمویی و یا یک عدد انار، شکر سرخ، کاسنی و سرکه میل کنید. ریختن گلاب روی شانه ها و مالیدن روغن خیری یا شب بو یا زیتون به موضع حجامت نیز توصیه می شود. جهت جلوگیری از عفونت زخم، حداقل تا 12 ساعت پس از حجامت استحمام نکنید. صبح روز پس ازحجامت می‌توان استحمام کرد، اما موضع حجامت را فقط با آب خالی (بدون استفاده از لیف و صابون) بشویید (البته دوش یا غسل 3 الی 4 ساعت بعد از حجامت مشکلی ندارد).

در چه افرادی نباید حجامت انجام شود: زنان باردار تا پایان ماه چهارم نباید حجامت نمایند (و بعد از آن بهتر است به صورت خوابیده حجامت کنند). افراد دچار مشکلات انعقادی مثل کمبود پلاکت و بیماران هموفیلی و افرادی که ضعف بسیار مفرط دارند و کم خونی بسیار شدید دارند ممنوع است (البته با درمان نزد طبیب حاذق و آگاه به طب سنتی بعد از یک دوره درمانی ان شاء الله آنان نیز می توانند حجامت را با تجویز طبیب انجام دهند) و حجامت زنان در طول دوره پریود و ایام قاعدگی بویژه اواخر این دوره ممنوع است.

بهترین اوقات حجامت

از آنجایی که حجامت به دو منظور پیشگیری و درمان انجام می گیرد لذا زمان  حجامت براساس نو ع حجامت متفاوت است:
در حجامت درمانی اولین زمان بهترین زمان است و براساس تشخیص پزشک  از شصت جای بدن برحسب نیاز حجامت انجام می شود و فاصله بین حجامت ها و زمان و مقدار خون گرفته شده و.... بر حسب علت بیماری و سیر درمان متفاوت است. مثلا در ترک اعتیاد 10 روز متوالی از 10 جای بدن در صورت نیاز حجامت انجام می گیرد و یا در درمان جوش صورت و آکنه طی یک سال 10-7 مرتبه انواع حجامت های مورد نیاز انجام می پذیرد و....
در حجامت پیشگیری توصیه می شود فرد 2 بار در بهار و 1 بار در پاییز حجامت شود. در این نوع حجامت از نیمه دوم اسفند تا نیمه اول تیر زمان حجامت بهاری می باشد و از نیمه دوم شهریور تا نیمه اول آذر زمان انجام حجامت پاییزی است و برحسب مزاج و حالات روحی و جسمی تاثیرات حجامت در ایام مختلف ماه قمری متفاوت است. به این ترتیب که در افراد دموی و صفرا نیمه اول ماه قمری و بخصوص هفته دوم مناسب تر است و در سایرین:
روز 16 ماه جهت جلوگیری از جذام و برص
روز 17 ماه جهت جلوگیری از بین رفتن ضعف عمومی بدن و مشکلات خونی
روز18 ماه جهت پیشگیری وایمنی درمورد هفتاد بیماری اصلی
روز19 ماه جهت جبران و اصلاح کم خونی (آنمی فقر آهن و...)
روز20 ماه جهت اصلاح و فصیح شدن گفتار (لکنت زبان و...)
روز 21  ماه جهت افزایش قوت و شجاعت (در انسانهای با ضعف اراده و تصمیم و دارای انواع ترس وفوبیای اجتماعی – فوبیای آسانسورو...)
روز 22 ماه جهت پیشگیری و ایمنی در مقابل هفتاد بیماری
روز 23 ماه جهت افزایش طول عمر وسلامتی
روز 24 ماه  جهت قدرت بخشیدن به کمر و معده(تقویت دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی و بیماریهای دیسک و سیاتیک)
روز 25 ماه  جهت دفع بوی بد بدن و تعریق زیاد
روز 26 ماه جهت دفع اندوه و غم و علل بیماریهای اعصاب و روان(افزایش نشاط و حوصله و لذت از زندگی و خواب و....)
روز 27 ماه  جهت باز گشتن به سلامتی و دستیابی به عافیت و طول عمر و رهایی از بیماریهای قبلی
روز 28 ماه  رنگ صورت را باز می کند و عمر را طولانی ،جسم را پاک و نشاط را افزایش می دهد.
روز29 ماه  عاملی جهت رهایی از بیماریهای اعصاب وروان و غم اندوه
روز 30 ماه  راس طبابت است وخصوصاًدر افراد دموی –بلغمی- سوداوی بسیار مناسب است.

تقویم ایام هفته حجامت

شنبه:  روز خلق جنیان، روز مکرو خُدعه، روز خرید وفروش و روز طلب روزی است و حجامت در آن روز توصیه شده است.
یک شنبه: روز خلق آدم، روز خیر و خوبی، روز باغبانی  خانه سازی، حجامت در این روز مورد توصیه معصومین (ع) بوده و شفای هر دردی ذکر شده است.
دوشنبه: روز خلق چارپایان، خشکی و دریاست، روز سفر و رفع حوائج است و روزی است که پیامبر (ص) در آن روز بیشتر حجامت می کردند.
سه شنبه: روز دعا و شروع کارهاست و حجامت در سه شنبه های 14 و 15 و 17 و 21 ماه‌های قمری شفای هر دردی است.
چهار شنبه: روز خلق پرندگان، روز خلق جهنم و درندگان وحشی است. و روز شروع کارو مداوای بیماری هاست و حجامت درمانی بسیار توصیه شده است (جهت رفع بیماریها)
پنج شنبه: روز خلق آسمان و بهشت و ملائکه است. روز گرفتن ناخن، طلب رزق، قضای حوائج  شخصی می باشد. حجامت در آن بسیار توصیه شده است، حجامت در اوایل روز پنج شنبه آخر ماه قمری علاج همه ی دردهاست و حجامت در پنج شنبه های مصادف با 15-17-21 ماه قمری از طغیان خون و سکته های قلبی و مغزی پیشگیری می کند و علاج فشار خون است.
جمعه: استحباب فراوان در گرفتن ناخن و سبیل و غسل و حمام دارد و عصر آن جهت خطبه ازدواج تاکید شده است. معصومین (ع) از حجامت در روز جمعه منع کرده اند و خصوصاًدر حوالی ظهر را بسیار خطر ناک و مضر می دانند و در غیر این ساعات در صورت لزوم و وجوب حجامت اورژانسی (مسمومیت – سکته و...) بایستی با احتیاط و همراه با خواندن آیه الکرسی انجام شود. و در غیر موارد اورژانسی کلاً در روز جمعه حجامت منع شده است.

دعای حجامت

قبل از حجامت نیکوست صدقه دادن، خواندن آیت الکرسی، وضو گرفتن، ذکر صلوات و همچنین خواندن دعای زیر:

بسم الله الرحمن الرحیم اعوذ بالله الکریمِ فی حجامتی منَ العَینِ فی الدّم و مِن کلِّ سوءِ و الاَعلالِ و الاَسقامِ و الاَوجاعِ و الاَمراضِ و اَسئَلُکَ العافیةِ و المُعافات و الشفاءِ مِن کلِّ داء (به نام خداوند بخشاینده مهربان پناه می برم به خداوند کریم در حجامتی که انجام می دهم از انحراف در خون و از تمام بدیها و علتها و سختی ها و دردها وبیماری ها و از تو عافیت و اسباب عافیت و شفای تمام بیماری ها را طلب می کنم)

آیا خون ورید (اهدا شده) با خون حجامت تفاوتی دارد؟

در طرحی پژوهشی که در بیمارستان لقمان حکیم تهران انجام شد، فاکتورهای بیوشیمی موجود در خون وریدی (خون اهدا شده) را با خون حجامت، همزمان مقایسه گردید که تفاوت‌های فاحشی مشاهده شد. طوری که فقط میزان کلسترول خون حجامت، 5/2 برابر بیشتر از خون ورید بود، بنابراین برای کاهش میزان کلسترول خون، انجام حجامت بسیار مفید است. همزمان سم موجود در خون حجامت را با سم خون وریدی مقایسه شد که کشف شد سم موجود در خون حجامت ۲۳ برابر سم خون وریدی بود که با توجه به فراوانی مسمومیت‌های غذایی، شیمیایی، آلرژیک و تنفسی که بر اثر پراکندگی سرب و آلاینده‌های دیگر در محیط‌های صنعتی و عمومی و شهرهای بزرگ وجود دارد، حجامت برای مقابله با این تهدیدات جانی کافی است. و در کتاب شناخت طبایع جلد ۲ آمده است: مثلا اگر اسید اوریک در خون کسی 5/8 باشد در خون حجامت او 5/9 است یا اینکه هماتوکریت در خون کسی که ۴۵ است در خون حجامت او ۸۰ است.

بازگشت به بلاگ